W dniu 15.09.2020 Sąd Najwyższy w uchwale w sprawie III CZP 87/19 uznał, że powództwo dotyczące klauzuli abuzywnej nie może być traktowane jako żądanie unieważnienia całej umowy. Co przedmiotowe rozstrzygnięcie oznacza dla „frankowiczów”? Jaki był stan faktyczny sprawy na kanwie, której orzekał Sąd? Kancelaria Mohylak wyjaśnia.
Frankowicze. Rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego
Sąd Najwyższy uznał, że jeśli konsument zamierza podważyć całą umowę, musi sformułować to w treści pozwu. Żądanie uznania postanowienia wzorca umowy za niewiążące konsumenta (art. 385[1] kc) nie jest tożsame ani nie zawiera się w żądaniu ustalenia nieważności umowy (art. 58 kc).
Pytanie prawne Sądu Apelacyjnego w Gdańsku
Uchwała Sądu Najwyższego została podjęta w odpowiedzi na pytanie prawne przedstawione przez Sąd Apelacyjny w Gdańsku. Pytanie dotyczyło kwestii czy w sprawie między konsumentem a Bankiem o ustalenie nieważności w całości — umowy kredytu hipotecznego formalnie zawartego w walucie obcej (CHF) a wypłaconego i spłacanego w walucie polskiej, Sąd w ramach postępowania apelacyjnego — w sytuacji ustalenia, że część postanowień umowy stanowi niedozwolone postanowienia umowne w rozumieniu art. 385 (1) kc, może w świetle art. 321 § 1 kpc orzec, iż tylko określone postanowienia umowy (a nie cała umowa) są bezskuteczne lub nieważne?
Stan faktyczny sprawy
Spór między stronami dotyczył powództwa o uznanie klauzuli walutowej jako antykonsumenckiej klauzuli abuzywnej. Powodowie domagali się unieważnienia umowy kredytu hipotecznego z powodu sprzeczności jej zapisów z obowiązującym prawem i oświadczenia woli ze strony banku ( art. 69 prawa bankowego).
Strony zawarły umowę w kwocie 134 tys. zł we frankach szwajcarskich a wypłacanego w złotych polskich. Środki z kredytu były przeznaczone na potrzeby budowy mieszkania i spłatę zobowiązań kredytowych. Powodom wypłacono w złotych 272 tys. 600 zł jako równowartość kredytu. Natomiast spłata wynosiła 5 tys. 400 zł miesięcznie.
Od 2017 r. zaczęły występować trudności ze spłatą kredytu, a 6 lutego 2018 r. zadłużenie wobec banku wynosiło 94 tys. franków. Bank wypowiedział umowę kredytu i cała kwota kredytu z odsetkami stała się natychmiast wymagalna. Powodowie zakwestionowali żądaną sumę i sposób wypowiedzenia.
Sąd I instancji przyjął, że przeliczenie kursu było niejasne, ale umowy nie można unieważnić na podstawie art. 58 par. 1 kc.. dlatego, że treść umowy była negocjowana indywidualnie. Sąd Okręgowy 28 lutego 2019 r. oddalił powództwo. Od rozstrzygnięcia powodowie wnieśli apelację, zaskarżając orzeczenie i domagając się zmiany rozstrzygnięcia.
Powodowie zarzucili naruszenie art. 69 ust. 1 Prawa bankowego poprzez uznanie, że ważna jest umowa kredytu, w której kwota oddawana do dyspozycji kredytobiorcy nie została wyraźnie określona. Ponadto wskazali na naruszenie art. 385 (1) kc poprzez niezastosowanie przewidzianej w nim sankcji niezwiązania klauzulami abuzywnymi.
Przy rozpoznawaniu apelacji Sąd Apelacyjny powziął wątpliwość, czy w sprawie między konsumentem a bankiem o ustalenie nieważności w całości – umowy kredytu hipotecznego formalnie zawartego w walucie obcej (CHF) a wypłaconego i spłacanego w walucie polskiej, Sąd w ramach postępowania apelacyjnego – w sytuacji ustalenia, że część postanowień umowy stanowi niedozwolone postanowienia umowne w rozumieniu art. 385 (1) k.c., może orzec, iż tylko określone postanowienia umowy (a nie cała umowa) są bezskuteczne lub nieważne?
Sąd II instancji zauważył przy tym, że ostatnio w doktrynie i orzecznictwie pojawił się pogląd, iż eliminacja niedozwolonej klauzuli związanej z przeliczaniem świadczenia nie prowadzi do upadku i nieważności umowy w pozostałym zakresie ( np. wyrok SN z 4 kwietnia 2019 r. III CSK 159/17 i z 9 maja 2019 r. I CSK 242/18). Zgodnie z art. 321 par. 1 kpc sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, ani zasądzać ponad żądanie.
Sąd Najwyższy nie poparł poglądu powodów i w wydanej uchwale stwierdził, że roszczenie obejmujące uznanie abuzywności klauzuli walutowej nie może być rozumiane jako żądanie uznania umowy za nieważną.
Jeżeli wypowiedziano Ci umowę kredytu hipotecznego we frankach, jesteś stroną takiej umowy i nie wiesz jakie przysługują Ci prawa, warto zasięgnąć porady specjalistów z Kancelarii Mohylak. Zapraszamy do kontaktu.
