Obostrzenia związane z wprowadzonym w Polsce stanem epidemii w znaczny sposób wpłynęły na sposób i możliwość wykonywania umów. Część z zawartych umów nie może zostać wykonana na dotychczasowych warunkach, część jest niemożliwa do wykonania w dobie funkcjonujących ograniczeń. Jak w tej szczególnej sytuacji wygląda realizacja zobowiązań? Czy można czasowo zawiesić ich realizację? Czy można od nich odstąpić? – Prawnicy Kancelarii Mohylak wyjaśniają.
Koronawirus, a realizacja umowy. Siła wyższa.
Wprowadzony w Polsce stan epidemii ze wszystkimi konsekwencjami może zostać zakwalifikowany jako działanie tzw. siły wyższej. Czym jest siła wyższa? Siła wyższa jest zdarzeniem o charakterze zewnętrznym, przypadkowym lub naturalnym (żywiołowym), nie do uniknięcia lub prawnie niemożliwym do uniknięcia, takim, nad którym człowiek nie panuje i nie jest w stanie zapobiec jego skutkom. Tytułem przykładu wskazuje się na zdarzenia o charakterze katastrofalnych działań przyrody i zdarzenia nadzwyczajne w postaci zaburzeń życia zbiorowego, jak wojna, zamieszki krajowe.
Jeżeli zawarta przez Ciebie umowa przewiduję klauzulę tzw. siły wyższej istnieje duża szansa, iż uda Ci się uniknąć negatywnych konsekwencji związanych niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem umowy.
W pierwszej kolejności należy zapoznać się z definicją siły wyższej jaka została przyjęta na potrzeby Twojej umowy. Od jej zakresu będzie bowiem zależało czy aktualna sytuacja panująca w kraju może zostać uznana właśnie za przejaw działania siły wyższej. Po drugie kluczowym jest wykazanie, że koronawirus wywarł faktyczny i obiektywny wpływ na możliwość realizacji zobowiązań wynikających z zawartej umowy, skutkiem czego było to, że pomimo dołożenia należytej staranności umowy nie można należycie bądź w ogóle wykonać. Jeżeli masz wątpliwości co do tego czy Twoja odpowiedzialność może zostać wyłączona warto zasięgnąć opinii eksperta. Adwokat lub radca oceni zapisy umowy i podpowie najlepsze rozwiązanie. Ocena dokonana przez prawnika będzie istotna pozwoli bowiem na ustalenie czy umowa nadal obowiązuje (umowa może bowiem przewidywać wygaśnięcie zobowiązania, rozwiązanie lub odstąpienie od umowy w przypadku wystąpienia siły wyższej, oraz na ustalenie czy któraś ze stron jest zobowiązana do zapłaty odszkodowania, kary umownej. Tytułem przykładu warto wskazać na zagadnienie ryzyka ekonomicznego wiążące się z prowadzoną działalnością gospodarczą. Ryzyko ekonomiczne jest immanentną cechą towarzyszącą niemalże każdej działalności wykonywanej przez przedsiębiorców i należy je odróżnić od działania siły wyższej.
Siła wyższa, a wykonanie umowy
Zgodnie z art. 471 kc dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Istotnym jest zatem zweryfikowanie czy strona ponosi odpowiedzialność za okoliczności, które uniemożliwiły wykonanie umowy w takim stopniu i zakresie jakim przewidziała to umowa łącząca strony. Jeżeli na skutek wprowadzenia stanu epidemii nie mogłeś wykonać umowy, adwokat lub radca powinien ocenić czy możesz uniknąć roszczenia odszkodowawczego/kary umownej związanych z niewykonaniem umowy.
Koronawirus, a klauzula rebus sic stantibus
Jeżeli zawarta przez Ciebie umowa nie zawiera klauzuli siły wyższej, bądź zastrzeżenia takiego nie przewidział ustawodawca w przepisach dotyczących zawartej przez Ciebie umowy, warto rozważyć inne rozwiązania.
Zgodnie z art. 357 1§ 1 kodeksu cywilnego jeżeli z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków spełnienie świadczenia byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami albo groziłoby jednej ze stron rażącą stratą, czego strony nie przewidywały przy zawarciu umowy, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, oznaczyć sposób wykonania zobowiązania, wysokość świadczenia lub nawet orzec o rozwiązaniu umowy. Czy aktualna sytuacja wywołana epidemią koronawirusa mogła wywołać taką nadzwyczajną zmianę stosunków? Wydaje się, że jest to argument nad którym warto się pochylić. Takie rozwiązanie otwiera Ci drogę do zmiany wysokości czynszów, czy opłat, ustalenie nowego sposobu wykonania umowy – może w sposób zdalny, ale także rozwiązania samej umowy.
Podkreślenia wymaga fakt, iż aktualnie wyróżnić można dwie linie orzecznicze. Pierwsza zakłada, że epidemia stanowi przykład nadzwyczajnej zmiany stosunków; druga, że sam w sobie fakt wystąpienia epidemii lub spowodowanego nią kryzysu gospodarczego nie uzasadnia automatycznie sądowej ingerencji w treść stosunku zobowiązaniowego. Co to oznacza w praktyce? Kluczowym będą wyniki przeprowadzonego postępowania dowodowego. Adwokat bądź radca doradzi jakie dowody należy zgromadzić aby powództwo zasługiwało na uwzględnienie.
Koronawirus, a niewykonanie umowy. Co dalej?
Co w sytuacji gdy nasz kontrahent nie wykona umowy nie ze swojej winy? Rozwiązań jest kilka. Profesjonalny pełnomocnik będzie w stanie doradzić to optymalne. Zgodnie z art. 495 kc jeżeli jedno ze świadczeń wzajemnych stało się niemożliwe wskutek okoliczności, za które żadna ze stron odpowiedzialności nie ponosi, strona, która miała to świadczenie spełnić, nie może żądać świadczenia wzajemnego, a w wypadku, gdy je już otrzymała, obowiązana jest do zwrotu według przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Jeżeli więc dokonaliśmy zapłaty za daną usługę kwota powinna zostać nam zwrócona, jeżeli jeszcze nie zapłaciliśmy – płacić co do zasady nie musimy. Jeżeli umowa nie może zostać wykonana jedynie w części, to strona ta traci prawo do odpowiedniej części świadczenia wzajemnego. Jednakże druga strona może od umowy odstąpić, jeżeli wykonanie częściowe nie miałoby dla niej znaczenia ze względu na właściwości zobowiązania albo ze względu na zamierzony przez tę stronę cel umowy, wiadomy stronie, której świadczenie stało się częściowo niemożliwe. Co to oznacza w praktyce? Powinniśmy uiścić wynagrodzenie adekwatne do tego co zostało już wykonane, jeżeli jednak znaczenie ma dla nas całe świadczenie możemy od umowy odstąpić.
Koronawirus, a realizacja umowy. O czym warto pamiętać?
W kontekście umów zawieranych już w czasie epidemii warto mieć na uwadze art. 387 §1 k.c zgodnie z którym umowa o świadczenie niemożliwe jest nieważna. Tym samym może się okazać, że w sytuacji w której wiadomym było od początku, że umowa nie jest możliwa do zrealizowania ze względu na obowiązujące ograniczenia i obostrzenia, jest ona nieważna.
Adwokat lub radca po dokonaniu szczegółowej analizy i zapoznaniu się ze zgromadzonymi przez Ciebie dowodami będzie w stanie zaproponować optymalne rozwiązanie.
